Samen naar herstel

De REAKIRA Herstelacademie wil, door een andere manier van diagnosticeren en behandelen, werknemers die uitvallen of dreigen uit te vallen, doordat ze fysiek, mentaal en/of emotioneel uitgeput zijn in een veel kortere tijd helpen om duurzaam regie te krijgen over hun toekomst in het algemeen en hun werkzame leven in het bijzonder. Een verruiming in het denken over psychisch lijden en over mogelijke interventies. Dit gebeurt door een omgeving en hulp die gericht is op herstel in plaats van diagnosestelling en symptoombestrijding. Het creëren van een natuurlijke leefgemeenschap rondom de klant gericht op herstel waarin de werkgever wordt betrokken. Meer inspraak van de klant wat hij of zij nodig heeft en meer ruimte voor ervaringsdeskundigheid in het hersteltraject.

Er is aandacht voor gelijktijdig biomedische, fysieke, mentale, emotionele en sociale variabelen, in plaats van interventies die zich slechts toespitsen op één deelgebied en balans en belastbaarheid in het bijzonder zoals dat veelal het geval is. De meeste mensen weten dat een gezonde leefstijl van belang is, echter hier invulling aan geven is vaak lastig. Bewustwording van onderliggende processen is van belang. Ook dient een herstelproces zich te richten op positieve ervaringen en kwaliteiten/talenten van mensen; ‘positieve gezondheid’.

Er wordt gewerkt zonder diagnose behandeling combinatie, opgelegde regels, vaak door zorgverzekeraars, waardoor mensen niet het gewenste hersteltraject kunnen volgen. Iemand kan gewoon naar de REAKIRA Herstelacademie worden verwezen of zichzelf daarvoor aanmelden, omdat hij/zij fysiek, emotioneel en/of mentaal uitgeblust is, aan het overleven is, geen kwaliteit van leven ervaart, niet in staat is zijn/haar talenten in te zetten, door stress vastloopt. Tegen zo iemand wordt gezegd: welkom, neem een kop koffie en de vraag gesteld: waarmee kunnen we je helpen? Zonder dat een diagnose, of beter gezegd een stigma, op de ervaren problemen wordt geplakt.

Bij REAKIRA wordt niet langer uitgegaan van het fabeltje dat we mensen van hun depressie of angst kunnen afhelpen. Het doel is veeleer om mensen handvatten te geven om met hun kwetsbaarheid om te gaan. Om mensen te helpen, worden er vragen gesteld over wie ze zijn, wat ze willen en kunnen, hoeveel vrijheid ze hebben en hoe verbonden ze zijn. Het zijn vragen die mensen bezig houden als ze fysiek, emotioneel en/of mentaal uitgeblust zijn en zichzelf opnieuw moeten uitvinden. Empowerment, het proces van versterking, grip krijgen op je eigen situatie en/of omgeving en eigen regievoering zijn hierbij van belang.

De rol van bewustzijn

Het is van belang is om stil te staan bij ons mentale leven, of beter: ons bewustzijn. Bewustzijn is letterlijk ons vermogen om de wereld om ons heen te voelen. Schommelingen in het gevoel zijn onze gids voor hoe we ons verhouden tot de omgeving en hoe we ons er in gaan gedragen. We voelen ons letterlijk een pad door de complexe wereld om ons heen en worden ons daarbij bewust van onszelf. Voelen is bestaan. Het vormt ons tot wie we zijn. De sporen ervan blijven hangen in ons geheugen, ons lichaam en onze persoonlijkheid.

Mentale gezondheid gaat over balans

Het is de ervaring van de continue op-en-neergaande beweging van je emoties in relatie tot de omgeving. Positieve en negatieve ervaringen wisselen elkaar af. De emoties gaan alle kanten op, maar keren telkens weer terug naar de grondlijn. ‘What goes up must go down’, en vice-versa. Dit is de basis voor onze ervaring van zelfregulatie en mentale gezondheid. En bij de ene persoon staat een bepaald gevoel meer op de voorgrond dan bij de ander. We zijn daar allemaal verschillend in. Wanneer de natuurlijke mentale variatie uit de hand loopt raken mensen uitgeput, en is er min of meer sprake van psychisch lijden. De ervaring van psychisch lijden ontstaat doordat het gevoel van zelfregulatie verdwijnt. In plaats van what goes up, must come down, ontstaat een situatie van: ‘what goes up, stays up and never comes down’. Dit is een buitengewoon vervelende ervaring, een soort niemandsland. Je voelt je opgesloten en het veilige gevoel van zelfregulatie is weg. Het lijkt alsof er geen toekomst meer is.

Herstellen van psychisch lijden gaat dus over mensen helpen de grenservaring terug te brengen tot de juiste verhouding, zodat het weer aan kan sluiten bij de omgeving.

Nieuwe diagnostiek van psychisch lijden: de context begrijpen

Aangezien psychisch lijden ontstaat in een context, in een bepaalde omgeving, betekent dit dat de eerste vraag dus altijd moet zijn: wat is er gebeurd?

Welke contexten kunnen we zo’n beetje onderscheiden hierin? De eerste is existentieel: De existentiële dimensie gaat over dat je leven ergens naar toe gaat, dat je bestaan zin heeft. Als het mis zit in de existentie klagen mensen over dingen als: “ik zit in de verkeerde relatie / ik heb de verkeerde baan / voel me niet op mijn plek in deze maatschappij / mijn leven is zinloos. De tweede is sociaal: Denk aan conflicten met anderen, acceptatie, verlies, vernedering, jaloezie, liefde. Maar ook: zit ik in de whatsapp groep, ben ik uitgenodigd voor dat feestje? Ook discriminatie omdat de meerderheid je “anders” vindt of dat je er “niet bij hoort” — en dat op meer of minder subtiele wijze laat blijken — in termen van huidskleur, seksuele voorkeur/identiteit, sociale klasse, leeftijd, etc. Dan hebben we cultureel: Deze context heeft te maken met een samenleving van toenemende maakbaarheid, meetbaarheid, perfectiedrang en alles steeds meer, steeds sneller en steeds competitiever. De druk om aan al die eisen te voldoen of mee te gaan in die prestatiesamenleving is toenemend lastig voor mensen.

Het lichaam is ook een belangrijke context van psychisch lijden: Door de onmogelijke eisen die wij onszelf opleggen, kunnen we ons negatief gaan verhouden ten opzichte van ons eigen lichaam, het zelfs gaan haten. Ook speelt lichamelijke gezondheid een rol. Pijn is bijvoorbeeld een belangrijke bron van psychisch lijden. Ook kunnen biologische variabelen als bijvoorbeeld erfelijkheid (genen), een tekort aan de neurotransmitters serotonine en noradrenaline in de hersenen (beïnvloeden onder andere onze emoties, eetlust en concentratievermogen), afwijkingen van de schildklier- en bijnier schors, suikerziekte (diabetes), hart- en vaatziekten, dementie, een verstoring van het hormoon- of immuunsysteem, bacteriële infecties en bepaalde medicijnen die als bijwerking stemmingsklachten veroorzaken een rol spelen. Daarom vindt er binnen de REAKIRA Herstelacademie een uitgebreide screening plaats waarbij (lab)onderzoeken worden gedaan naar de hier genoemde biologische variabelen.

Verder is er leefstijl als context: Je kan verslaafd raken (alcohol en drugs), 200x per dag op je telefoon kijken, te weinig slapen, ongezond eten, teveel drinken, te weinig bewegen.

En de laatste context gaat over trauma’s of heftige dingen die je vroeger hebt meegemaakt: Denk bijvoorbeeld aan een broer die overleed. Een heftige scheiding van de ouders. Een pijnlijke verhuizing weg van de vriendjes op school. En soms nog veel erger: misbruik, verwaarlozing, oorlogsgeweld, discriminatie, ernstig pesten. Deze pijn kan steeds opnieuw geactiveerd worden, mentaal en lichamelijk.

Bovengenoemde contexten en gebeurtenissen kunnen leiden tot een verstoring in die mentale balans. Maar belangrijk is dit: welke vorm het psychisch lijden ook aanneemt, de onderliggende dynamiek ervan is ongeveer hetzelfde. Namelijk het is dominant, dwingend en wordt toenemend beleefd als iets wat buiten jezelf ligt. Het wil iets van jou.

Binnen de REAKIRA Herstelacademie kijken we daarom ook hoe de persoon zich ertoe verhoudt. Hoe machtig is het gevoel? Hoe dwingend is het? Bijvoorbeeld: Als je verslaafd bent, dan wil de verslaving dat jij de koelkast openmaakt om nog een biertje te pakken; De angst wil dat jij de omgeving voortdurend scant op gevaar en niet meer de straat opgaat; De obsessie wil dat je opgaat in eindeloze rituelen; De stemmen die je hoort willen dat je naar ze luistert en ze gehoorzaamt; De expansieve euforie wil dat jij de wereld verovert. Maar ook belangrijk is: Om welke betekenis vraagt het?

Als je iets weet over de context, vorm en betekenis van het psychisch lijden, en hoe de persoon zich ertoe verhoudt, kun je iemand een ECHTE diagnose geven.

Je kunt bijvoorbeeld zeggen: “Luister, je bent in een mentale grenservaring terecht gekomen. Je worstelt met zinloosheid, het gevoel dat je er niet bij hoort, dat je niet voldoet aan de normen van maakbaarheid en meetbaarheid. Vroeger al kreeg je mee dat je niet goed genoeg was en dat je lichaam niet voldeed. Je bent terechtgekomen in een niemandsland van angst en somberheid. Je ervaart deze gevoelens als dermate machtig en dwingend dat je geen toekomst meer ziet. "De angst is de baas.”

Let op dat we hierbij verder geen label op de persoon hebben geplakt, van een ziekte in het hoofd. We hebben alleen beschreven wat er met deze persoon aan de hand is in de context van zijn bestaan. Daarmee ontstaat automatisch een weg naar een manier om de mentale grenservaring weer in de juiste verhouding te brengen en het weer aan te laten sluiten bij de context.

Herstel

Wanneer we de diagnose ‘nieuwe stijl’ hebben is de volgende stap te komen tot een goede weg richting herstel. Dit betreft maatwerk en een aanpak zoals die beschreven is. Daarbij hebben mensen voor een goed herstel doorgaans een aantal dingen nodig:

1. Een hulpverlener die betrokken en beschikbaar is, en die daarmee een beetje van het lijden als het ware kan overpakken. Dus niet een hulpverlener die meteen in de actie schiet en allerlei diagnostische en specialistische dingen gaat doen, maar iemand die een relatie met de cliënt aangaat en met de cliënt durft stil te staan bij zijn/haar lijden, het er laat zijn, de cliënt helpt het draagbaar te maken.

2. De cliënt dient samen met de hulpverlener een verhaal te maken van wat er aan de hand is en wat mogelijke oplossingsrichtingen zijn, zodanig dat er een beetje perspectief ontstaat. Dus een verhaal met hoop en positieve verwachtingen.

3. De cliënt dient geholpen te worden bij het vinden van betekenis / zingeving: ‘van overleven naar écht leven’.

4. De cliënt beter te leren verhouden tot de mentale grenservaring, zodat de cliënt het kan terugbrengen tot de juiste proporties. Bijvoorbeeld de angst een beetje in het gezicht durven kijken door toch naar het werk te gaan; of de depressie uitdagen door toch een beetje actief te worden. Even niet luisteren naar de stem. Dus werken aan wie de baas is. Leren er mee om te gaan.

5. Hulpverlener en cliënt werken aan motivatie om de context van het psychisch lijden aan te pakken. Want psychisch lijden betekent altijd dat er werk aan de winkel is. De context moet veranderen. Dit kan van alles zijn. Bijvoorbeeld: weerbaarheid ontwikkelen voor de druk van maakbaarheid, meetbaarheid en perfectiedrang. Zin aanbrengen in je leven. Ongezonde leefstijl veranderen. Begrijpen hoe je traumatische verleden in je lijf is gaan zitten. Relaties met belangrijke mensen herwaarderen of veranderen. Meer zelfliefde ontwikkelen en tevreden worden over je eigen lichaam. Kortom, verbondenheid creëren.

Samengevat

Het primaire doel van herstel is geen symptoomreductie, maar de persoon helpen zijn ‘ding te kunnen doen’ oftewel hulp om een zinvol bestaan te ervaren ondanks (meer dan gemiddelde) psychische gevoeligheid.