Effectiviteit van multidisciplinaire/multimodale aanpak bij depressie en angst.

Een systematische review en single-arm meta-analyse in co-creatie met REAKIRA Herstelacademie.

Samenvatting en betekenis voor de praktijk

Voorwoord

Met trots kondigen we aan dat een meta-analyse, waaraan de REAKIRA Herstelacademie heeft bijgedragen, is gepubliceerd in de Journal of Psychotherapy Integration (Multidisciplinary and multimodal interventions for depressive and anxiety disorders: A single-arm meta-analysis). Deze baanbrekende studie onderzoekt voor het eerst uitgebreid de effectiviteit van multidisciplinaire en multimodale interventies bij de behandeling van depressie en angststoornissen. Dat we als net geopende Herstelacademie niet alleen innovatieve herstel- en preventietrajecten aanbieden, maar ook een directe bijdrage leveren aan belangrijke wetenschappelijke publicaties, maakt deze prestatie extra bijzonder. Lees hier de samenvatting en ontdek wat deze bevindingen betekenen voor een hersteltraject.

Inleiding

Depressieve en angststoornissen zijn vaak multifactorieel van aard. Bij het ontwikkelen van behandelplannen dient met deze complexiteit rekening te worden gehouden. Van belang is inzicht te creëren hoe verschillende terreinen van het leven bij de betreffende persoon met elkaar samenhangen en hoe iemand zich hierin heeft ontwikkeld. Vaak is de tendens in de wetenschappelijke literatuur echter om te focussen op specifieke aandoeningen, zoals gedefinieerd door de DSM, in plaats van te kijken naar persoon specifieke kenmerken.

De respons op standaard psychologische therapieën voor depressieve en angststoornissen wordt geschat op 40% tot 50%, waarbij één op de vijf stopt met de therapie. Bovendien heeft onderzoek de neiging om personen met co-morbide aandoeningen uit te sluiten, waardoor een hiaat ontstaat in ons begrip van interventies bij mensen met meervoudige diagnose. Als reactie op deze zorgen is er een toenemende erkenning van de beperkingen die gepaard gaan met het uitsluitend gebruik van protocol gebaseerde behandelingen, wat leidt tot een roep om een combinatie van idiografische (op maat gemaakte benaderingen die gericht zijn op de unieke kenmerken en behoeften van een individu) en manuele interventies. Multidisciplinaire/multimodale interventies kunnen in deze behoefte voorzien.

Multidisciplinaire/multimodale interventie

Een multidisciplinaire/multimodale interventie is een benadering in de gezondheidszorg waarbij verschillende disciplines en methoden worden gecombineerd om een probleem aan te pakken. Multidisciplinair verwijst naar de samenwerking tussen zorgprofessionals uit verschillende vakgebieden of disciplines. Dit betekent dat specialisten uit verschillende domeinen, zoals bijvoorbeeld artsen, fysiotherapeuten, psychologen, coaches en voedingsdeskundigen, samenwerken aan een gemeenschappelijk doel. In een multidisciplinair team draagt elke specialist bij vanuit zijn of haar eigen expertise om zo een holistische benadering van de zorg of interventie te bieden. Multimodaal betekent dat er verschillende methoden of modaliteiten worden ingezet om een probleem aan te pakken. Dit kan verschillende soorten behandelingen omvatten, zoals fysiotherapie, osteopathie, psychotherapie, orthomoleculaire geneeskunde, bewegingstherapie, lichaamsgerichte therapie, yoga/meditatie, integrale coaching, re-integratie coaching, beeldende therapie, enzovoort. Het idee is om verschillende strategieën te combineren om zo een effectievere en meer omvattende behandeling te bieden. Door zowel een multidisciplinaire als een multimodale benadering te gebruiken, kan de interventie beter afgestemd worden op de complexe en individuele behoeften van de persoon, wat vaak leidt tot betere resultaten dan wanneer slechts één discipline of methode zou worden gebruikt.

Hoewel multidisciplinaire/multimodale interventies bij depressie en angststoornissen veelbelovend zijn is er tot op heden nog geen meta-analyse naar studies hieromtrent uitgevoerd. Voor zover bekend is dit de eerste. De resultaten zijn gepubliceerd in de Journal of Psychotherapy Integration. De REAKIRA Herstelacademie heeft in co-creatie hieraan meegewerkt. Onderstaand een kort overzicht van het doel, opzet, resultaten en conclusies van de meta-analyse. Tevens wordt beschreven wat de meta-analyse betekent voor de REAKIRA Herstelacademie.

Doel van de studie

Deze studie heeft tot doel veranderingen in door de cliënt gerapporteerde en door waarnemers beoordeelde resultaten in de loop van de tijd te onderzoeken bij personen die gediagnosticeerd zijn met een depressieve en/of angststoornis en die daarvoor een multidisciplinaire multimodale interventie hebben ondergaan. Het onderzoek heeft zich gericht op veranderingen tussen start interventie (pre-interventie) en einde interventie (post-interventie), en vast te stellen of waargenomen veranderingen aanhouden gedurende een follow-up periode.

Opzet van de studie

Cohorten uit onderzoeken waarin de werkzaamheid (Efficacy-studies) en effectiviteit (Effectiveness studies) van multidisciplinaire/multimodale interventies voor personen met een gediagnosticeerde depressieve en/of angststoornis zijn onderzocht, zijn beoordeeld op geschiktheid. Tot juli 2022 zijn systematisch vijf elektronische databases doorzocht, wat resulteerde in de opname van 22 cohorten (978 personen) uit ‘Efficacy-studies’ (gericht op het beoordelen van de werkzaamheid van een interventie onder ideale en gecontroleerde omstandigheden) en 10 cohorten (1520 personen) uit ‘Effectiveness-studies’ (gericht op het beoordelen van hoe goed een interventie werkt in de dagelijkse praktijk, onder normale omstandigheden). Eenarmige meta-analyses, gebruikmakend van pre-post effectgroottes, zijn afzonderlijk uitgevoerd voor cohorten uit ‘Efficacy-studies’ en ‘Effectiveness-studies’.

Een eenarmige meta-analyse is een type meta-analyse dat zich richt op de uitkomsten van studies die slechts één groep deelnemers bevatten die allemaal dezelfde interventie hebben ondergaan. Hierbij wordt gefocust op specifieke uitkomsten. In deze studie zijn veranderingen in de loop van de tijd voor pre-post, post-follow-up en pre-follow-up contrasten berekend voor symptomen van depressie en angst, algemene psychiatrische symptomen, algeheel functioneren, kwaliteit van leven en fysieke activiteit.

Resultaten

Voor een uitgebreide en statische uiteenzetting van de resultaten wordt verwezen naar het originele artikel. De bevindingen geven aan dat een gunstig pre-post effect is waar te nemen voor alle uitkomstdomeinen in de meerderheid van de geïncludeerde cohorten, en deze verbeteringen blijven grotendeels gehandhaafd tot het einde van de follow-up. Voorzichtigheid is echter geboden bij het interpreteren van deze resultaten vanwege het gebruik van een eenarmige meta-analyse met pre-post effectgroottes. Het is aannemelijk dat de waargenomen resultaten niet uitsluitend kunnen worden toegeschreven aan de onderzochte interventies, aangezien andere ongecontroleerde factoren (bijvoorbeeld natuurlijk herstel, kenmerken van deelnemers en hulp- en zorgverleners en de mate van verbondenheid tussen beide en kenmerken van de zorginstellingen) de resultaten waarschijnlijk beïnvloeden. Bovendien zijn substantiële heterogeniteit in deelnemers en interventiekenmerken geïdentificeerd tussen de geïncludeerde onderzoek cohorten.

Moderatoranalyses

Naast de hierboven beschreven bevindingen zijn er ook verkennende moderatoranalyses uitgevoerd op de uitkomst 'depressieve symptomen' binnen de geïncludeerde cohorten uit de ‘Efficacy-studies’. Onderzocht is of het aantal behandelcomponenten en betrokken hulp-/zorgverleners en de duur van de multidisciplinaire/multimodale interventie van invloed zijn. Zie het originele artikel, en meer specifiek in de Supplementary, voor de statische uiteenzetting van de moderatoranalyses.

Aantal behandelcomponenten

Tijdens een multidisciplinaire/multimodale interventie blijken meerdere behandelcomponenten een positief effect te hebben op depressieve symptomen en tijdens de nazorg, de follow-up, juist niet.

Aantal betrokken zorgprofessionals

De bevindingen tonen aan dat een toename van het aantal betrokken zorgprofessionals binnen multimodale interventies is geassocieerd met een grotere afname van depressieve symptomen van pre-interventie tot post-interventie. Echter, tijdens post-interventie tot follow-up is het juist goed om zo min mogelijk zorgprofessionals te betrekken voor een duurzaam resultaat, een nog grotere afname van depressie te bewerkstelligen en/of terugval te voorkomen.

Duur en intensiteit van de interventie

De bevindingen tonen dat een kortere interventieduur (in weken) met een hoge behandelfrequentie (dagelijkse contacten) significant geassocieerd zijn met een grotere afname van depressieve symptomen van pre-interventie tot post-interventie. Dit effect keerde echter ook om van post-interventie naar follow-up wat betekent dat een langere duur (in weken) van de follow-up significant geassocieerd is met een grotere afname van depressieve symptomen.

Betekenis resultaten meta-analyse voor de REAKIRA Herstelacademie

De resultaten van de meta-analyse benadrukken het succes van multidisciplinaire en multimodale behandelingen, waarbij een team van diverse hulp-/zorgverleners nauw samenwerkt om een breed scala aan behandelcomponenten te integreren in een intensief behandelprogramma. Dit sluit naadloos aan bij de werkwijze van de REAKIRA Herstelacademie. 

Integrale aanpak

Bij de REAKIRA herstelacademie is sprake van een integrale/holistische benadering waarbij verschillende zorgdisciplines zijn betrokken in een samenhangend, op maat gemaakt plan dat gericht is op het totaalbeeld van onze gast. De herstel- en preventietrajecten richten zich op het welzijn en functionele gezondheid van de gehele persoon – fysiek, mentaal, emotioneel en spiritueel –, persoonlijke groei en het erkennen van kwetsbaarheid. Er wordt aandacht besteedt aan het individu, de sociale en culturele omgeving, en de diepere betekenis van de ervaringen.

Om persoonlijke groei te begrijpen maken we bij REAKIRA gebruik van het concept holarchische ontwikkeling zoals o.a. geïntroduceerd door Ken Wilber (zie boek: Finding Radical Wholeness: The Integral Path to Unity, Growth, and Delight, 2024). In een holarchie wordt elk niveau van ontwikkeling gezien als een integraal onderdeel (een "holon") van een groter geheel. Het model van persoonlijke ontwikkeling beschrijft groei door middel van verschillende niveaus die op elkaar voortbouwen, waarbij elk niveau het vorige integreert en overstijgt. Deze niveaus komen overeen met stadia van cognitieve, emotionele, spirituele en sociale ontwikkeling, die gezamenlijk worden gezien als onderdeel van een geïntegreerde 'holarchie'. Het model benadrukt dat naarmate individuen vooruitgang boeken, ze een uitgebreider beeld van zichzelf en de wereld krijgen, en steeds beter in staat worden tot complex denken, empathie en zelftranscendentie (een verhoogd besef van verbondenheid met anderen, de natuur of een hogere spirituele realiteit). De belangrijkste fasen in het holarchisch model zijn:

1.     Egocentrisch niveau: In dit stadium richten individuen zich voornamelijk op hun eigen behoeften en verlangens. Ze worden geleid door onmiddellijke persoonlijke bevrediging/overleving, waarbij vaak de nadruk ligt op "ik" en zelfbehoud.

2.     Etnocentrisch niveau: De focus breidt zich uit naar groepsidentiteit, zoals familie, gemeenschap of natie. Individuen ontwikkelen een sterker gevoel van loyaliteit, waarbij ze vaak prioriteit geven aan de behoeften van de groep, maar nog steeds worden beperkt door groepsgericht denken. Loyaliteit en behoren tot een collectief worden centrale waarden.

3.     Wereldcentrisch niveau: Hier beginnen mensen een mondiaal perspectief aan te nemen. Ze erkennen en waarderen de onderlinge verbondenheid van alle mensen en levende wezens, en bevorderen empathie en inclusiviteit die verder gaan dan elke specifieke groepsidentiteit. Door verder te gaan dan specifieke groepen, beginnen individuen een gevoel van mededogen en rechtvaardigheid te ontwikkelen voor alle mensen, ongeacht hun achtergrond, en proberen ze onderling verbonden wereldwijde perspectieven te begrijpen.

4.     Integraal niveau: Dit niveau vertegenwoordigt een integratie van alle voorgaande fasen, waarbij meerdere perspectieven tegelijk worden omarmd. In dit stadium accepteren individuen niet alleen verschillende standpunten, maar proberen ze deze ook actief te verzoenen en te integreren, met het oog op holistische oplossingen en een dieper begrip van de werkelijkheid.

In een omgeving waar mensen ondersteunt worden bij herstel, preventie en persoonlijke groei is het dus van belang dat bewustwording van alle aspecten van iemands wezen - fysiek, emotioneel, mentaal, sociaal en spiritueel - wordt gecreëerd en onderdeel zijn van preventie en herstel. Dit alles om ervoor te zorgen dat interventies groei in meerdere dimensies ondersteunen in plaats van eng te focussen op fixen van klachten of problemen, of wel symptoomverlichting. Programma's die gebaseerd zijn op de integrale theorie moedigen individuen aan om zelfbewustzijn, veerkracht en emotionele volwassenheid te ontwikkelen door onderliggende oorzaken aan te pakken in plaats van geïsoleerde symptomen te behandelen.

Intensieve trajecten

De herstel- en preventietrajecten en trajecten gericht op persoonlijke groei zijn intensief. Zo zijn er  residentiële programma’s. Het basistraject bestaat uit een kennismakingsgesprek, uitgebreide intake (met waar nodig een bloed-, ontlasting- en/of hormoononderzoek), een 4-weken aaneengesloten integraal/holistisch maatwerkprogramma waarbij de gasten gedurende deze 4 weken verblijven op de herstelacademie en een 12-maanden follow-up (naar behoefte ondersteuning van een coach). Daarnaast zijn er ook semi-residentiële programma’s. Het basistraject hiervan bestaat uit, naast de kennismaking, intake en follow-up, uit een integraal/holistisch maatwerkprogramma waar de gasten gedurende 8 weken 2 opeenvolgende dagen aanwezig zijn op de herstelacademie waarbij minimaal één overnachting. Naast deze basistrajecten worden er in overleg en behoefte ook trajecten samengesteld. Echter, het integrale raamwerk en het intensieve karakter blijven belangrijke ankerpunten.

Follow-up: 12 maanden

De review maakt ook duidelijk dat een follow-up van belang is. De gasten die een basistraject volgen bij de REAKIRA Herstelacademie worden na afloop van het (semi-) residentiële programma gedurende 12 maanden opgevolgd. Tijdens de nazorg heeft de gast de beschikking over één coach waarmee naar behoefte contact is.

Een follow-up is essentieel in een integrale benadering van herstel en persoonlijke groei, omdat het duurzame verandering ondersteunt door meerdere dimensies van welzijn in de loop van de tijd aan te pakken. Hier zijn enkele belangrijke redenen waarom follow-up van vitaal belang is:

• Versterking van leren en gewoonten: In elk groeiproces vereisen nieuw geleerde vaardigheden en inzichten bekrachtiging. Een follow-up fase helpt mensen om consequent nieuwe strategieën toe te passen en terugval in oude, onproductieve gewoonten te voorkomen. Deze voortdurende ondersteuning versterkt de initiële interventie en moedigt voortdurende oefening aan, wat cruciaal is voor langdurige verandering.

• Opkomende uitdagingen aanpakken: Levensomstandigheden en persoonlijke uitdagingen evolueren. Tijdens een follow-up kan de coach de gast helpen bij het navigeren door nieuwe of onverwachte problemen wanneer deze zich voordoen. Dit aanpassingsvermogen sluit aan bij een integrale benadering, die erkent dat persoonlijke groei dynamisch en vaak niet-lineair is en ondersteuning vereist in verschillende levenscontexten.

• Voortgang bewaken en doelen bijstellen: Een effectieve follow-up omvat periodieke beoordelingen om de voortgang bij te houden en de doelen indien nodig aan te passen. In een integraal/holistisch model betekent dit niet alleen het controleren van symptoomvermindering, maar ook het meten van verbeteringen in emotionele veerkracht, sociale connecties, fysieke gezondheid en doelgerichtheid. Continue evaluatie maakt aanpassingen op maat mogelijk, zodat interventies relevant en ondersteunend blijven. Bij de REAKIRA Herstelacademie maken we hiervoor gebruik van digitale dagboekjes.

• Autonomie en zelfmanagement opbouwen: Follow-ups bevorderen een gevoel van autonomie en stellen individuen in staat om verantwoordelijkheid te nemen voor hun welzijn. Door regelmatige ondersteuning ontwikkelen ze zelfmanagementvaardigheden die de onafhankelijkheid bevorderen bij het handhaven van mentale, fysieke en emotionele gezondheid. Dit sluit aan bij holistische groei, waarbij duurzame verandering voortkomt uit het integreren en koesteren van alle dimensies van het zelf.

• Verbetering van motivatie en verantwoordelijkheid: Regelmatige follow-ups zorgen voor aanmoediging en verantwoording, wat motiverende factoren zijn bij herstel. Weten dat de ondersteuning aan de gang is, kan de motivatie ondersteunen, waardoor het waarschijnlijker wordt dat mensen zich blijven inzetten voor hun welzijnsreis en het eigenaarschap hiervan op zich nemen.

Kortom, in een integrale aanpak transformeert follow-up herstel in een continu, holistisch proces dat zich aanpast aan de reis van elk individu, waardoor persoonlijke groei duurzaam en relevant wordt voor hun veranderende behoeften.

Conclusie

De bevindingen uit de meta-analyse bevestigen, en geeft vertrouwen, dat de integratieve benadering die we bij de REAKIRA Herstelacademie hanteren de juiste koers is die we dienen te varen in de toekomst: “Van overleven, naar écht leven”.

Gezonde groet,

Jeroen de Jong, PhD

Founder / Algemeen Directeur