Een integrale aanpak tegen obesitas. Huidige oplossing is kostbaar en mist duurzaamheid.

Het aantal mensen met obesitas in Nederland zal de komende jaren sterk blijven stijgen. Volgens een recente prognose van het RIVM zal in 2050 64% van de Nederlanders overgewicht hebben, vergeleken met 50% nu. Dit betreft een aanzienlijke toename die zich al decennia aftekent, met name onder jongere leeftijdsgroepen, waar de prevalentie van overgewicht ook steeds hoger wordt​.

Waarom stijgt obesitas en hoe lossen we dit integraal op?

De toename van obesitas in Nederland is een complex en multidimensionaal probleem dat voortkomt uit factoren op meerdere niveaus: individueel, cultureel, sociaal, en systemisch. Helaas ontbreekt momenteel een echt integrale aanpak door overheid, politiek en gezondheidszorg. Beleidsmaatregelen zijn vaak gericht op symptoombestrijding, zoals campagnes voor gezonde voeding of sporten, maar negeren fundamentele oorzaken zoals sociale ongelijkheid, mentale gezondheid en structurele economische prikkels die ongezonde keuzes stimuleren. Momenteel worden oplossingen vaak gefragmenteerd aangeboden:  bariatrische chirurgie, individuele dieetadviezen, of korte leefstijlinterventies worden los van elkaar ingezet. Dit lineaire denken schiet tekort en deze aanpak is:

• Is kostbaar: Het herhaaldelijk behandelen van symptomen zonder oorzaken aan te pakken creëert een vicieuze cirkel van zorgbehoefte.

• Mist duurzaamheid: Zonder aandacht voor onderliggende factoren zoals mentale gezondheid, sociale ongelijkheid, en omgevingsinvloeden, blijven resultaten beperkt.

Financiële tijdbom voor de maatschappij

Obesitas is niet alleen een groeiend gezondheidsprobleem, maar ook een financieel tijdbom voor de maatschappij. Zonder een fundamentele verandering in beleid en aanpak dreigen de kosten exponentieel toe te nemen. Obesitas en gerelateerde aandoeningen zoals diabetes type 2, hart- en vaatziekten, en gewrichtsproblemen leggen al een enorme druk op de gezondheidszorg. In Nederland worden de zorgkosten door obesitas geschat op miljarden euro's per jaar en blijven deze stijgen​. Deze kosten komen bovenop de maatschappelijke impact, zoals verminderde productiviteit, ziekteverzuim, en arbeidsongeschiktheid.

Politieke verantwoordelijkheid en economische logica

Investeren in de juiste aanpak kan de stijgende kosten van obesitas drastisch verminderen. Studies tonen aan dat elke euro geïnvesteerd in preventie kan leiden tot een besparing van 2 tot 10 euro in latere zorgkosten​. Zonder deze investering dreigen de economische gevolgen groter te worden dan wat de gezondheidszorg aankan. Vraag is echter wat de juiste aanpak is.

Hoe een integraal raamwerk kan helpen

Een duurzame aanpak vereist een integrale en holistische benadering, gericht op welzijn en persoonlijke groei in al zijn dimensies:

1. Individueel/interne kant: Bewustwording en motivatie van de persoon. Bijvoorbeeld, coaching die inzicht geeft in de mentale en emotionele oorzaken van overgewicht.

2. Individueel/externe kant: Fysieke gezondheid en leefstijlinterventies, zoals beweging, voeding, en medische zorg.

3. Collectief/interne kant: Cultuur en gedeelde waarden. Denk aan bewustwordingscampagnes die gezonde keuzes stimuleren binnen gemeenschappen. Bevordering van een cultuur waarin gezondheid en beweging normaal zijn.

4.     Collectief/externe kant: Structurele veranderingen, zoals belasting op ongezonde voeding en toegankelijkheid van gezonde alternatieven. Ontwikkeling van obesitas-arme leefomgevingen met betere toegang tot mogelijkheden voor beweging. Beleidsmaatregelen zoals het belasten van ongezonde voeding en investeringen in preventieve programma’s.

Obesitas is dus niet enkel individueel falen, maar bovenstaande maakt duidelijk dat het een systeemprobleem is dat wordt beïnvloed door complexe interacties tussen individuele, sociale, culturele en omgevingsfactoren. Het is een politieke verantwoordelijkheid om hierop duurzaam beleid te ontwikkelen.

REAKIRA Herstelacademie als model voor succes

De REAKIRA Herstelacademie biedt een werkend model voor een integrale benadering. Door welzijn en persoonlijke groei centraal te stellen wordt obesitas aangepakt op verschillende niveaus: fysiek, mentaal, sociaal, cultureel en spiritueel. Door de kern van het probleem te begrijpen en oplossingen te vinden die meerdere dimensies van welzijn aanspreken wordt tevens bekeken waar iemand in zijn/haar ontwikkeling is vastgelopen. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een holarchisch model (beschreven o.a. door Ken Wilber). Dit model is ontworpen om complexe systemen te begrijpen door ze te beschouwen als een samenhangend geheel van delen die met elkaar verbonden zijn. Het model stelt dat alles in de werkelijkheid bestaat als een "holon" — een entiteit die tegelijkertijd een geheel is en een deel van een groter geheel. Het helpt bij het begrijpen hoe verschillende niveaus van ontwikkeling, complexiteit en bewustzijn met elkaar verweven zijn. Elk niveau (bijvoorbeeld fysiek, emotioneel, mentaal, spiritueel) bouwt voort op de voorgaande niveaus en bevat deze, zonder dat ze worden vervangen. Dit maakt het mogelijk om niet-lineair maar integraal te kijken naar uitdagingen, zoals persoonlijke groei of maatschappelijke problemen, door rekening te houden met alle lagen en contexten. Kortom, REAKIRA niet alleen een zorgaanbieder, maar ook een voorbeeld van hoe de politiek obesitas op een effectieve manier kan aanpakken.

De weg vooruit

Obesitas is geen probleem dat we met geïsoleerde maatregelen kunnen oplossen. Een samenwerking tussen overheid, zorgverleners, bedrijven en maatschappelijke organisaties is essentieel. Integrale herstelprogramma’s, zoals die van REAKIRA, tonen aan dat het mogelijk is om obesitas bij de kern aan te pakken door te investeren in alle dimensies van welzijn. Hiermee kunnen we niet alleen de obesitasepidemie afremmen, maar ook bijdragen aan een gezondere, meer bewuste samenleving.

Gezonde groet,

Jeroen de Jong, PhD

Founder / Algemeen Directeur